کودک دامادی در ایران

گزارش گام به گام تا توقف ازدواج کودکان در ایران
رایحه مظفریان
براساس تحقیقات اخیر یونیسف ۱۵۶ میلیون مرد در تمام نقاط جهان زندگی می کنند که در کودکی ازدواج کرده اند. درحالی به این رقم قابل توجهی اشاره می شود که تحقیقات اندکی برای رسیدگی به مسئله کودک دامادها انجام شده است. همچنین آمارهای یونیسف نشان می دهد که از مجموع ازدواج های کمتر از ۱۸ سال در جهان ۱۸ درصد آن به پسران اختصاص دارد. البته باید به این نکته هم توجه داشت که در مناطق مختلف ممکن است این ارقام کاملا برعکس شوند. مثلا در مطالعات اخیر در برخی مناطق هند نشان می دهد که درصد ازدواج پسرها پیش از رسیدن به سن قانونی بیشتر از دخترهاست.
در ۵۲ کشور جهان دختران کمتر از ۱۵ سال بدون اخذ رضایت و طبق قوانین ازدواج می کنند و رقم این کشورها برای پسران ۲۳ است. قوانین در ۲۳ کشور این اجازه را به والدین می دهد که برای پسران کمتر از ۱۵ سالشان، بدون رضایت کودک، همسر انتخاب کنند. بدین معنا که اگر احتمالا کودک بعد از ۱۵ سالگی با داشتن همسر انتخابی والدین مخالفت کند این توانایی پیش از سن مذکور از او گرفته خواهد شد.­
جامعه جهانی به دلیل افزایش تعداد ازدواج های دختران آگاه سازی و جلوگیری از آن را در صدر فعالیت های خود قرار داده است در حالی که نادیده گرفتن بخش دیگری از اجتماع خلاف قوانین حقوق بشر و حقوق کودک است. همان طور که ازدواج تأثیرات منفی برای دختران دارد مواردی هم برای پسربچه ها قابل سنجش است. پسرها اغلب مجبور می شوند برای حمایت از خانواده جدید ترک تحصیل کنند و به مشاغل پست روی بیاورند. این مسئله موجب تداوم چرخه فقر به موجب ازدواج زودهنگام خواهد شد. هدف جهانی بیرون کشیدن نسل های بعد از این چرخه است.
ایران در زمره کشورهایی قرار دارد که قوانین آن بدون تعریف مشخصی از سن کودکی این اجازه را به قیم کودک می دهد تا قبل از ۱۵ سالگی پسران را به خانه بخت بفرستند! طبق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی: “عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است”.
برهمین اساس و طبق روال هرساله، کمپین گام به گام تا توقف ازدواج کودکان در ایران، تا پایان سال جاری مجموعه گزارش های آماری از وضعیت ازدواج کودکان و سایر معضلات مربوط به آن را منتشر خواهد کرد. نگاه آماری و تحلیل های وابسته به اعداد کمک می کنند تا مخاطب ها بیشتر با شرایط موجود آشنا شوند.
آمارهای ثبت احوال در سال ۱۳۹۴ نشان می دهد که ۳۱۴ مورد ازدواج پسر کمتر از ۱۵ سال و ۲۷۸۱۱ مورد ازدواج پسر ۱۵ تا ۱۹ سال به ثبت رسیده است. همچنین در همین سال ۱ مورد طلاق پسر کمتر از ۱۵ سال و ۱۲۱۷ مورد طلاق پسر ۱۵ تا ۱۹ سال اتفاق افتاده است. در این آمارگیری ها توجه به دو نکته اساسی است. این آمارها تنها مواردی هستند که ازدواج و یا طلاق در محضرها به ثبت رسیده است در حالی که بسیاری از ازدواج ها تا زمان رسیدن شخص به سن قانونی و یا بچه دار شدن و احتیاجات قانونی مشابه به ثبت نمی رسند. نکته بعد آن است که در آمارگیری های مشابه فرد در هنگام ازدواج ممکن است کمتر از ۱۵ سال سن داشته باشد اما در هنگام طلاق بیشتر از ۱۵ سال باشد و در گروه سنی بعد لحاظ شود.

در پرداختن به مباحث ازدواج و اثرات آن در دوران کودکی این سوال مطرح می شود که کودکان با افرادی در چه گروه سنی ازدواج می کنند و یا طلاق می گیرند؟ در جدول توزیع سنی ازدواج و طلاق کودکان در سال ۱۳۹۴ آمده است که ۳۱۴ مورد پسر کمتر از ۱۵ سال در مجموع در این سال ازدواج کرده اند. در مورد طلاق پسرها این فرض وجود دارد که تعدادی از آن هایی که در سن ۱۵ تا ۱۹ سال طلاق گرفته اند در سال های پیشین در کمتر از ۱۵ سال ازدواج کرده اند و مدتی پس از ازدواج مطلقه شده اند.
به همان اندازه که ازدواج دخترها مشکلاتی را سد راه پیشرفت و توسعه آن ها قرار می دهد برای پسرها هم مشکلاتی ایجاد می گردد که به دلیل اقلیت بودن این گروه نباید از تیررس کارشناسان دور بماند. نادیده گرفتن بخشی از جامعه به معنای رواج تبعیض جنسیت خواهد بود.