تلاش آموزش و پرورش برای جلوگیری از "ازدواج دانش‌آموزان" کافی نیست
۲۵ بهمن ۱۳۸۹«قرائتی» و توصیه به ازدواج زودهنگام
۱ اسفند ۱۳۸۹نگاهی به ازدواج‌های زیر سن قانونی در کشور
نسترن زینل لی
ازدواج زودهنگام دختران در کشور معضلی است که اگر به آن بی‌توجهی شود، پیامدهای غیرقابل جبران اجتماعی و روانی را در پی خواهد داشت. کودکانی که در سنین کم و دقیقا در زمان کسب مهارت برای مواجهه با زندگی، مجبور به قبول مسئولیت در زندگی می‌شوند و نقش همسر و به زودی پس از آن، نقش مادر را می‌پذیرند، در برابر انتظارات اجتماعی بسیار شکننده خواهند بود. ازدواج‌های غیرقانونی در سن کمتر از ۱۶ سال، دقیقا در برهه‌ای از زندگی کودکان رخ می‌دهد که زمان کسب تجارب و بازیگوشی‌های دوران کودکی است. این دسته از وصلت‌ها کودک را بدون آمادگی و آموزش به سطحی از زیست اجتماعی وارد می‌کند که توانایی مدیریت آن را ندارد و این امر موجب پیدایش فشارهای روانی در وی می‌گردد. نکته قابل تامل و البته متأثرکننده این است که کودک قربانی ازدواج زودهنگام، به‌زودی نقش مادر را می‌پذیرد و این فرد چگونه می‌تواند موجودی را که چند سالی بیشتر با او فاصله سنی و فکری ندارد، بپروراند؟
ازدواج،تنها گزینه پیش رو
در چند ماه اخیر شاهد آمارها و گزارش‌هایی از روستاهای کشور بودیم که از ازدواج زودهنگام و غیرقانونی دختران خبر می‌داد. البته این خبرها اتفاق جدیدی در کشور نیست. اما بالا رفتن بی‌رویه این آمار نگرانی جامعه‌شناسان و دیگر اقشار جامعه را در پی داشته است.
روستای پسک سفلی از توابع شهرستان خوی در آذربایجان شرقی یکی از روستاهایی است که آمار بی‌شمار ازدواج را در سنین پایین برای دختران دارد. در این روستا دو مقطع دبستان و راهنمایی وجود دارد که راهنمایی مختص پسران است و به گفته مردم روستا دختری که تا کلاس پنجم درس بخواند، در نظر مردم این روستا لیسانس گرفته است.
در این روستا دختران بین سن ۷ تا ۱۱ سال نامزد می‌کنند و ۳ یا ۴ سال بعد زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند. طبق آمار رسمی آموزش و پرورش که در سال جاری منتشر کرده است، از ۲۶۱دانش آموز روستای پسک سفلی ۹۶ دانش آموز دختر و ۱۲۰ دانش‌آموز پسر در مقطع ابتدایی تحصیل می‌کنند و ۴۵ دانش‌آموز پسر در مقطع راهنمایی هستند.
خانوادههای این روستا بسیار حساس هستند و تاکید دارند که دختران و پسران از سن دبستان به بعد جدا از یکدیگر تحصیل کنند و این مورد موجب می‌شود که به دلیل کم بودن دانش‌آموز در هر مقطع بسیاری از کودکان روستا از تحصیل باز بمانند.
خانواده‌ها در روستای پسک سفلی اظهار داشتهاند که هر زمان مدرسه ساخته شد به دخترانمان اجازه می‌دهیم در مدارس حضور یابند و این در حالیست که آموزش و پرورش گفته است تا زمانی که دانش‌آموز نداشته باشید مدرسهای نیز ساخته نمیشود! علاوه بر روستای پسک سفلی، در روستای دیزج ریز و عذاب نیز شاهد این مشکلات هستیم.
در تحقیقی که سیما اصلانی، پژوهشگر و کارشناس مشاوره در سال۸۶_۸۷ در این روستا انجام داده است بیشترین علل این ازدواج‌ها را ترک تحصیل دختران دانسته است.
در استان‌های جنوبی کشور (هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خوزستان) نیز ازدواج‌های زودهنگام دختران و زیر سن قانونی به شدت رواج دارد. آمارها از استان‌های جنوبی کشور آمارهای ۱۰ ساله است و بسیاری از پژوهشگران اجتماعی اعتقاد دارند که این روند ازدواج در استان‌های جنوبی، جزیی از فرهنگ اجتماعی این خطه شده است و امری طبیعی تلقی می‌شود به طوری‌که اگر دختری به سن ۱۴ سالگی برسد و ازدواج نکرده باشد نگران می‌شود.
غلامپور مدیرکل پیشین ثبت احوال استان هرمزگان اظهار داشته است در ۸ ماهه اول سال، ۸۹ مورد ازدواج زیر ۱۴ سال ثبت شده است که ۵مورد آن، سن دختر، بدون منع قانونی زیر ۱۰ سال بوده است.
همچنین ۱۰۷ مورد در بندرعباس، ۸۷،۳۷و۷۳ مورد به ترتیب در رودان،میناب و جاسک اتفاق افتاده است و پسران در این ازدواج‌ها بین ۱۷تا۲۷ ساله بوده‌اند.
قوانینی که ناکافی به نظر می‌رسند
دکتر احمد تاجی وکیل دادگستری، در مصاحبه‌ای با ایسنا بیان می‌کند که درباره حقوق کودکان در وضعیت فعلی ایران تعریف مشخصی از کودک ارائه نشده است. در مواردی قانون‌گذار سن بلوغ را ۹ سال تمام برای دختران و ۱۵ سال تمام برای پسران (هجری قمری) معین کرده است. و افراد زیر ۹و۱۵ سال کودک تلقی می‌شوند. اما طبق کنوانسیون حقوق کودک که ایران به صورت مشروط عضو آن است به افراد زیر ۱۸ سال کودک اطلاق می‌شود.
علی‌رغم حمایت‌هایی که در قانون ایران برای کودکان وجود دارد، اعم از ولایت پدر، نگهداری و حضانت و غیره قوانین مربوط به کودکان باز هم نواقص زیادی دارد. برای مثال سن قانونی تعریف شده برای بلوغ دختران و پسران به ترتیب ۹ و ۱۵سال است و این امر در نکاح دختران مشکل بزرگی را ایجاد کرده است، چراکه در قانون و ماده ۱۰۱۴ آمده است که نکاح قبل از بلوغ ممنوع است، بر این اساس دختری که به سن ۹ سال و پسری که به سن ۱۵ سال رسیده است می‌تواند ازدواج کند.
اینها تنها بخشی از آمارهایی بود که از استان‌های محدودی از کشور منتشر شده است.
ازدواج‌های زودهنگام دختران در سنین کم پیامدهای منفی روحی و اجتماعی را در پی دارد. ازدواج زودرس در کودکان، آن‌ها را با انتظاراتی در خانواده روبه‌رو می‌کند که توانایی برآوردن آن‌ها را ندارند. اغلب کودکان پس از ازدواج زودهنگام متوجه حقوق خود در زندگی می‌شوند و همین عامل باعث بدخلقی و بدرفتاری آن‌ها می‌گردد و موجب جدایی و طلاق آن‌ها می‌گردد.
اغلب دختران روستا که در سنین پایین ازدواج می‌کنند، پس از مدت کمی باردار می‌شوند و این در حالی است که شرایط جسمی آن‌ها برای بارداری و شرایط روحی‌شان برای تربیت فرزند نامناسب است.
اما در بررسی علل این نوع ازدواج‌ها می‌توان به ازدیاد موالید در برخی استان‌ها علی‌الخصوص سیستان و بلوچستان اشاره کرد. فرزندآوری زیاد در این استان‌ها موجب می‌شود شرایط معیشتی سخت باشد و اغلب خانواده‌ها با مشکلات اقتصادی روبه‌رو شوند و برای رهایی از این وضعیت تمایل دارند که فرزندان خود را در سنین پایین به خانه بخت بفرستند. این موارد استنادی محکم بر کنترل فرزندآوری در خانواده‌ها تلقی می‌شود و باید توجه داشت که فرزندآوری زیاد بدون داشتن توانایی اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و… نه تنها موجب پیشرفت جامعه نمی‌گردد بلکه سدی در مقابل پیشبرد اهداف اجتماعی نیز محسوب می‌شود.
همچنین تحقیقات نشان می‌دهند دخترانی که در سنین زیر ۱۸ سال ازدواج می‌کنند، بیشتر از سایر دختران به خشونت خانگی تن می‌دهند و آمارهای طلاق به شکل فزاینده‌ای رشد می‌کند.
علت دیگر در ازدواج‌های زودهنگام بی‌سوادی و کم‌سوادی در خانواده‌هاست که اغلب آن‌ها از پیامد چنین ازدواج‌هایی ناآگاه هستند. همچنین کمبود امکانات آموزشی، نبود برنامه‌های منسجم برای آگاه ساختن خانواده‌ها از دیگر عوامل این پدیده به شمار می‌رود.
ازدواج‌های زودهنگام و بدون آموزش درست و آمادگی قبلی و نیز زادوولدهای متعدد پس از ازدواج، جامعه را با موجی از فرزندانی روبه‌رو می‌کند که پدر و مادرانی ناپخته و اغلب بی‌سواد یا کم‌سواد دارند و همه این موارد از خطراتی است که جامعه آینده را به شدت تهدید می‌کند.
این آسیب اجتماعی معضل بزرگی در کشور ایجاد کرده است که نیازمند رسیدگی‌های پی در پی و اساسی به خصوصی در مجلس است. شهیندخت مولاوردی، معاون رییس جمهور هم از آمارهای موجود درباره ازدواج‌های زودهنگام دختران اظهار نگرانی کرده است و خواهان ارائه آمار دقیق درباره این‌گونه ازدواج‌ها از دادگستری شده است.
جلوگیری از انجام ازدواج‌های زودهنگام و غیرقانونی در سنین پایین، از جمله اقداماتی است که باید در صدر برنامه‌های دولت قرار گیرد چراکه مشکلات عدیده‌ای را خصوصا در سطح اجتماعی ایجاد می‌کند که حل آن‌ها نیازمند سرمایه و زمان زیاد است.
تلخی یک اجبار
دوشنبه ۱۲ مرداد ماه، خبرهایی از سایت‌های محلی شهر کامیاران به گوش می‌رسد؛ دختری ۱۲ ساله تحت فشار به‌دلیل ازدواج اجباری خودش را کشته است.او که با مادر بزرگش در محله تپه پیرمحمد زندگی می‌کردند، با پاره کردن چادر مادر بزرگ و حلق‌آویز کردن خود از میله‌های گاز، به زندگی خویش پایان داد.
به گفته اهالی محل، این دختر که تنها ۱۲ سال سن داشت با مرگ پدر و ازدواج مادرش، با مادربزرگش زندگی می‌کرد.اما مادربزرگش اصرار داشت که با مردی ازدواج کند که او نمی‌خواست.اینجاست که شاید دیگر هیچ‌وقت نفهمیم کودک ۱۲ ساله کامیارانی اصلا دلش می‌خواسته که ازدواج کند و به این فکر می‌کرده که کودکی‌ای هم وجود دارد یا نه.
منبع
