تور سفید عروسی بر سر عروس کوچولوها در واقع نوعی ابر سیاه است که صاعقه های آن باعث سوختن دخترانی می شود که نه کودکی خود را فهمیده و نه شوهرداری را درک می کنند و یکباره به جای عروسک، کودک خویش را در آغوش می گیرند.
سمفونی کنایه آمیزی است شادی دختر بچه ای در کنار مردی بزرگ، نمی داند که این مرد پدر اوست، شوهرش یا مردی غریبه، تنها این را می داند که لباس تنش مناسب سن او نیست، تنگ، توردار و زننده است، بیشتر دوست داشت تا لباسی راحت بپوشد و با دختر دایی خود در اتاق عروسک بازی کند.
بدون هیچ مقدمه ای ازدواج در سنین پایین یکی از فرهنگ های اشتباهی است که در برخی مناطق مانند سیستان و بلوچستان هنوز نیز رواج دارد و این امر معضلات بسیاری را به دنبال دارد.
دختری که هنوز دختری نکرده به دلایل مختلف از جمله فقر مجبور به ازدواج با مردی می شود که چندین سال از او بزرگتر است و پس از آن رنج های بسیاری را در زندگی متحمل می شود.
**گلایه از زبان دختر بچه ای که فرایند همسری، مادری و سرپرست شدن را تجربه کرد
یکی از زنان خود سرپرست روستایی شهرستان زاهدان به خبرنگار ایرنا گفت: تنها ۸ سال داشتم که مرا به عقد مردی ۴۰ ساله از توابع روستایمان که زنی دیگر و فرزندان بزرگتر از من داشت در آوردند.
وی که از ذکر نامش خودداری کرد اظهار داشت: از آنجا که ثبت احوال از ثبت این ازدواج خودداری کرده بود مراسم عقد به صورت سنتی و شرعی در خانه پدرم انجام شد.
وی عنوان کرد: حدود یک سال پس از ازدواج در خانه پدر سکونت داشتم و در سن ۹ سالگی به خانه شوهر رفتم و پس از حدود سه سال صاحب فرزندی شدم.
وی بیان کرد: بارداری در آن ایام برایم بسیار سخت بود و حسی غریب داشتم.
وی ادامه داد: پس از تولد اولین فرزند عملا به یک زن خانه دار تبدیل شدم که البته در منطقه ما بیشتر زنان وضع من را داشتند.
وی افزود: همزمان با رشد فرزند، خودم نیز رشد کردم و آن زمان بود که فهمیدم هرگز معنی کودکی و بازی های کودکانه را درک نکرده ام.
این زن سرپرست خانوار تصریح کرد: پس از مدتی شوهرم به جرم حمل مواد مخدر دستگیر و روانه زندان شد و من نیز برای اینکه بتوانم مایحتاج زندگی کودک خود را تامین کنم به سراغ همسر اول وی رفتم تا از دارایی های شوهرم به من بدهند که مورد ضرب و شتم پسر بزرگ او قرار گرفتم.
وی خاطرنشان کرد: به دلیل نداشتن حامی مالی پس از آن شروع به کار کردم و روزها برای تکدیگری به زاهدان آمدم.
وی گفت: بارها به نهادهای مختلف مراجعه کرده ام اما به دلیل اینکه ازدواج ثبت شده ای نداشتم هیچ یک به من کمک نکردند.
وی ادامه داد: فرزند من نیز از تحصیل محروم است و حتی یارانه نیز دریافت نمی کند و شرایط زندگی برای ما بسیار دشوار است.
وی افزود: هم اینک به دلیل فشارهای زندگی به اعتیاد نیز روی آورده ام و نمی دانم در نهایت قرار است چه چیز رخ دهد فقط این را می دانم که به من و زنان بی شمار امثال من که در این منطقه کم هم نیستند ظلم زیادی شده است.
**فقر فرهنگی عامل اصلی ازدواج در سنین پایین در سیستان و بلوچستان
بدون شک فقر عامل بسیاری از معضلات اجتماعی است و برخی از افراد برای رهایی از فقر حاضر به انجام کارهای نامتعارف از جمله شوهر دادن دختران خود در سنین پایین می شوند، البته نباید تمام مشکلات را به فقر مالی ارتباط داد بلکه فقر فرهنگی در این زمینه ریشه بیشتری دوانده است.
مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان و کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان اظهار داشت: علت اصلی ازدواج دختران در سنین پایین با مردان بزرگ فقر فرهنگی و مالی خانواده این افراد است.
کلثوم موذن ادامه داد: متاسفانه برخی باورهای غلط در بین جوامع محلی سیستان و بلوچستان سبب بروز چنین پدیده ای می شود.
وی ادامه داد: با وجود پیشرفت های کنونی هنوز هم موارد بسیاری از ازدواج در سنین پایین گزارش می شود.
*ازدواج در سنین پایین بیشتر در مناطق مرکزی و جنوب سیستان و بلوچستان
وی افزود: بر اساس گزارش های موجود بیشتر ازدواج ها در سنین پایین در منطقه بلوچستان در جنوب سیستان و بلوچستان وجود دارد.
وی تصریح کرد: توابع شهرهای زاهدان و چابهار بیشترین آمار را در این زمینه دارد که بیشتر این ازدواج ها نیز ثبت نمی شود.
**علت ثبت نشدن ازدواج در سنین پایین
ثبت نشدن ازدواج به وضوح زنان را از حقوق قانونی آنان محروم می کند و به مردان این آزادی را می دهد که به راحتی و بدون هیچ منع قانونی این زنان را طلاق بدهند.
مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان و کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان خاطرنشان کرد: بر اساس دستور العمل ثبت احوال، دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مجاز به ثبت ازدواج افراد زیر سن قانونی نیستند و این موضوع سبب شده تا ازدواج در سنین پایین تنها به صورت شرعی در مناطق مختلف انجام شود.
ازدواج کودکان
موذن ادامه داد: همچنین بیشتر دخترانی که در سنین پایین ازدواج می کنند خانواده های متمولی ندارند و مجبور به ازدواج با فردی به عنوان همسر دوم، سوم یا چندم وی می شوند که برای ثبت قانونی آن نیاز به اجازه همسر اول دارد و با توجه به اینکه در بسیاری موارد همسر اول فرد رضایت ندارد، افراد از ثبت آن خودداری می کنند.
وی افزود: همچنین در برخی موارد انگشت شمار نیز این افراد با استفاده از برخی بندهای قانونی می توانند مجوز ازدواج دختران را در سنین پایین کسب کنند به این صورت که از دختران در دادگاه برخی سوالات شرعی شده و در صورت پاسخ صحیح، دادگاه اجازه ازدواج را صادر می کند.
وی تصریح کرد: البته در این موارد تنها برخی نکات شرعی به دختر دیکته می شود و او نیز در دادگاه بازگو می کند.
**محرومیت زنان از تمام حقوق قانونی پس از جدایی در ازدواج های سنین پائین و ثبت نشده
کودکی که حق خود را نمی داند و حتی جرات ابراز آن را نیز ندارد پس از ازدواج و طلاقی اجباری هیچگونه حقی جز تنهایی و درد ندارد.
مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان و کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان اظهار داشت: با توجه به ثبت نشدن ازدواج دختران، مردان به راحتی می توانند طلاق شرعی داده و هیچگونه حق و حقوقی به زنان پرداخت نکنند.
موذن ادامه داد: موضوع نفقه و مهریه که تنها می توان از طریق قانونی پیگیری کرد نیز برای این زنان محلی از اعراب ندارد.
وی افزود: گاه ممکن است شوهر این زنان به علت های مختلف فوت شود که به دلیل ثبت نشدن ازدواج هیچگونه حقی از ارث به این زنان و فرزندان آنان تعلق نمی گیرد.
**موارد ضرب و شتم و آزار
کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان گفت: به دلیل اینکه این دختران سنی بسیار کمتر از شوهران خود دارند همواره تحت اجبار برخی زورگویی ها هستند.
موذن اضافه کرد: موارد بسیاری از ضرب و شتم این دختران نیز گزارش شده است.
**افزایش روز افزان زنان خود سرپرست به علت ازدواج در سنین پایین
وی تصریح کرد: معمولا پس از جدایی یا فوت همسر، این زنان وظیفه نگهداری از کودکان را بر عهده می گیرند و این امر سبب می شود تا این دختران در سنین پایین مجبور به تحمل بار سنگین زندگی شوند.
وی خاطرنشان کرد: همچنین به دلیل ثبت نشدن ازدواج و نبود هیچگونه مدرک مستدلی، هیچ یک از نهادهای مربوط نمی تواند به این زنان خدمات ارائه دهد.
مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان بیان کرد: متاسفانه با وجود تمام اطلاع رسانی ها هنوز هم ازدواج در سنین پایین در این استان رواج دارد که این امر سبب افزایش روز افزون زنان خود سرپرست و بدون حمایت از طرف هیچ نهادی می شود.
**کودکان حاصل از ازدواج در سنین پایین
پس از زنان، کودکان قربانیان اصلی این گونه ازدواج ها محسوب می شوند که مجبورند دوران رشد خود را بدون سایه پدر و حمایت مادر سپری کنند و تنها همدم آنان دوستانی از نوع خودشانند که گلیم خود را از راه درست یا نادرست از آب می کشند.
موذن گفت: به علت ثبت نشدن ازدواج، کودکان حاصل از آن نمی توانند شناسنامه را به عنوان یک سند هویتی دریافت کنند.
وی اظهار داشت: این کودکان به دلیل نداشتن شناسنامه از تمام حقوقی که در ایران اسلامی برای افراد مشخص شده است محروم هستند.
وی افزود: با توجه به اینکه آنان نمی توانند در مدارس ثبت نام کنند از حق انسانی خود یعنی تحصیلات باز می مانند و به جمع افراد بی سواد جامعه اضافه می شوند.
کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان ادامه داد: نداشتن یارانه و حمایت نشدن از سوی نهادهای حمایتی نیز سبب می شود تا هیچگونه منبع درآمدی برای نگهداری از کودکان وجود نداشته باشد که این امر نیز کودکان کار را افزایش می دهد.
**اعتیاد، دزدی و انحرافات اجتماعی در کمین زنان و کودکان آنان پس از ازدواج در سنین پایین
در زندگی دردهای زیادی است که کالبد انسان را از درون خورده و از او جز نقشی بر روی استخوان های توخالی باز نمی گذارند.
انسان برای رهایی از رنج ها گاه رو به بیراهه هایی می آورد که گرچه در اوایل ممکن است لذت بخش باشد اما بدون تردید پایان آن جز تباهی و سوختن نیست.
یک کارشناس اجتماعی اظهار داشت: بسیاری از زنان کم سن و سال پس از رسیدن به سن بلوغ در می یابند که ازدواج شان از روی تحمیل خانواده بوده و تحمل این وضع برای آنان دشوار می شود.
م. سراوانی ادامه داد: تحمل درد و فشارهای زندگی پس از طلاق نیز سبب روی آوردن جمعیت زیادی از این زنان کوچک به مواد مخدر می شود.
وی افزود: این موضوع به تبع بر کودکان این زنان خود سرپرست نیز تاثیر می گذارد.
وی تصریح کرد: با توجه به مشکلات موجود در زندگی این کودکان و نداشتن تحصیلات و درآمد کافی زمینه جذب این افراد به خلاف، اعتیاد و شرارت زیاد است.
**۹۰ درصد بند نسوان زنان بی سرپرست
یک منبع آگاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از آمار بالای جرم توسط این زنان و فرزندان آنان خبر داد.
وی که از ذکر نامش خودداری کرد گفت: بر اساس برخی آمارهای مربوط به چند سال قبل بیش از ۹۰ درصد زنان در بند نسوان زندان زاهدان که در ارتباط با مواد مخدر دستگیر شده اند را زنان حاصل از ازدواج های ثبت نشده و ازدواج در سنین پایین تشکیل می دادند.
وی تصریح کرد: همچنین آمار بالایی از کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت را کودکان حاصل از این نوع ازدواج ها تشکیل می داد.
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه به دلیل نداشتن مدارک هویتی نمی توان از این کودکان پس از آزادی در زمینه اعطای مدرک کارآموزی و وام حمایت کرد.
**موسسه خیریه حلیمه سعدیه حامی زنان خود سرپرست ازدواج در سنین پایین بدون ثبت
مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان و کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان اظهار داشت: کار این موسسه نگهداری از کودکان بصورت شبانه روزی، ایجاد اشتغال برای آنان و حمایت از زنان خود سرپرست است.
موذن با بیان اینکه در این موسسه از زنانی که ازدواج آنها ثبت نشده نیز حمایت می شود ادامه داد: هم اینک ۵۰۰ زن خود سرپرست زیرپوشش خدمات این موسسه قرار دارند.
وی افزود: صندوق قرض الحسنه این موسسه نیز تا کنون به ۳۰۰ زن خود سرپرست وام اعطا کرده است.
وی تصریح کرد: برخی کارهای حمایتی مانند مشاوره و دادن سبدهای کالایی به این زنان نیز توسط این موسسه انجام می شود.
حال این سوال پیش می آید که چه لذتی در زندگی زنی است که به دلیل ثبت نشدن ازدواج خود نه می تواند در آینده ادعای شوهرداری کند، نه می تواند از خدمات اجتماعی بهره ببرد و نه می تواند شاهد رشد و بالندگی فرزند خود باشد، بلکه او همیشه داغ دیده و دردمند است.
این زن هنوز در حسرت عروسکی است که روز ازدواج در دست داشت و به یکباره از دختر بچه ای بازیگوش به مادری دردمند تبدیل شد.
*** آمار دقیقی از دخترانی که در سن پایین ازدواج می کنند وجود ندارد
مدیرکل ثبت احوال سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: برای دخترانی که در سن کم و به صورت شرعی ازدواج می کنند و دارای فرزند شوند، ۲ حالت وجود دارد.
رضا راحت دهمرده اظهار داشت: در حالت نخست چنانچه فرزند آنان در بیمارستان متولد شود برای گرفتن شناسنامه گواهی تولد و حضور یکی از والدین الزامی است.
وی ادامه داد: در حالت دوم اگر فرزند آنان در خانه متولد شود علاوه بر استشهاد محلی، حضور پدر و مادر برای گرفتن شناسنامه الزامی است و پدر و مادر هر ۲ باید به صورت مکتوب و شفاهی اعلام کنند که این فرزند حاصل ازدواج شرعی آنان است.
مدیر کل ثبت احوال استان افزود: به دلیل ثبت نشدن این نوع ازدواج ها آمار دقیقی از دخترانی که در سن کم اما به صورت شرعی ازدواج می کنند وجود ندارد.
**قانون ازدواج دختران زیر ۱۵ سال را ممنوع کرده است
مدیر کل امور بانوان و خانواده استانداری سیستان و بلوچستان، مریم پویا اظهار داشت: مهمترین مشکل ازدواج های شرعی این است که در دفاتر ازدواج ثبت نمی شوند و نهادهای اجتماعی هیچ اطلاعی از این افراد ندارند.
وی تصریح کرد: دفتر امور بانوان استانداری سیستان و بلوچستان جلسات و کارگروه های بسیار زیادی در استان برگزار کرده تا با فرهنگ سازی و آموزش مانع ازدواج دختران کم سن و سال شود.
وی خاطر نشان کرد: براساس علم روانشناسی بلوغ دختر از ۱۴ تا ۱۵ سال آغاز می شود و ازدواج در سنین کم مشکلات روحی و روانی زیادی را برای این قبیل افراد به دنبال دارد.
وی بیان کرد: برای جلوگیری از ازدواج دختران در سنین پایین مراکز مشاوره زیادی در سیستان و بلوچستان راه اندازی شده که به این قبیل افراد مشاوره های رایگان ارائه می دهد.
مدیر کل امور بانوان استانداری سیستان و بلوچستان گفت: طلاق گرفتن و برخوردار شدن از حداقل حقوق اجتماعی و اقتصادی در ازدواج های شرعی مفهومی ندارد و به راحتی زوج ها از یکدیگر جدا می شوند.
پویا اظهار داشت: فرزندان بدون شناسنامه حاصل ازدواج دختران کم سن و سال است که این امر در جامعه تبدیل به معضل بسیار بزرگی شده است.
وی تصریح کرد: سیستان وبلوچستان متاسفانه در تعدد زوجات، ازدواج در سن پایین، ثبت نشدن طلاق و کودکان بازمانده از تحصیل در کشور رتبه اول را دارد.
وی ادامه داد: ۵۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل تا کنون در سیستان و بلوچستان شناسایی شدند.
وی خاطر نشان کرد: متاسفانه در سیستان و بلوچستان ازدواج هایی با اتباع خارجی صورت گرفته که بعد از مدتی این فرد همسر و فرزندان خود را رها کرده و به کشور خودش رفته و هیچ گونه دسترسی به فرد مورد نظر نیست.
مدیر کل امور بانوان استانداری سیستان و بلوچستان گفت: تعداد زیادی از زنان و کودکان بی سرپرست حاصل ازدواج با اتباع خارجی در استان وجود دارد.
پویا اظهار داشت: ضروری است با کشور مورد نظر توافق نامه هایی در زمینه ازدواج اتباع خارجی امضا شود.
وی افزود: برای رهایی معضل ازدواج ایرانیان با اتباع خارجی اداره کل امور بانوان استانداری سیستان و بلوچستان آموزش هایی را به خانواده ها در این زمینه ارائه کرده است.
وی بیان کرد: تعارض هایی بین حکم شرع و قانون مدنی برای ازدواج دختران وجود دارد که براساس حکم شرع ۹ سال و قانون مدنی و اجتماعی سن ۱۵ سال را سن بلوغ دختران می دانند.
وی ادامه داد: ازدواج های شرعی بیشتر در مناطق روستایی سیستان و بلوچستان صورت می گیرد.
مدیر دبیرخانه ائمه جمعه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در امور اهل سنت سیستان و بلوچستان گفت: در ازدواج شرعی سن مطرح نیست اما از لحاظ قانونی دختر باید به سنی برسد که توان اداره زندگی را داشته باشد.
مولوی عبدالغنی دهانی سورانی اظهار داشت: از لحاظ قانون مدنی دختری که ازدواج می کند نباید کمتر از ۱۳ سال سن داشته باشد ولی از لحاظ شرعی اگر دختر رشد کافی داشته باشد و به سن ۱۳ یا ۱۴ سال به نظر برسد از لحاظ قانونی و شرعی ایرادی ندارد.
وی تصریح کرد: چنانچه دختر را در سن کمتر از سن بلوغ شوهر بدهند از لحاظ عقلی و عرفی جواز ندارد چون این دختر را پدر شوهر می دهد و ممکن است وقتی بزرگ شد این شوهر را دوست نداشته باشد.
وی افزود: وقتی پدر دختر را شوهر داد تمام اختیارات این دختر از آن سلب می شود و از لحاظ عقلی و عرفی درست نیست دختر را در سن پایین شوهر بدهند.
مدیر دبیرخانه ائمه جمعه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در امور اهل سنت سیستان و بلوچستان گفت: براساس فقه حنفی اگر کلمه طلاق سه مرتبه به زبان آورده شود طلاق محسوب می شود.
ایرنا