گزارش نخست گام به گام تا توقف ازدواج کودکان در ایران

کمپین گام به گام تا توقف ازدواج کودکان در ایران بیشترفعالیت هایی که در زمینه ازدواج کودکان در ایران صورت می گیرد را دنبال می کند و گزارش هایی از آن را اغلب منتشر کرده است. در سال ۱۳۹۴ کتابی با عنوان “آسیب های روانی و اجتماعی ازدواج زودهنگام” توسط انتشارات چشم انداز قطب منتشر شده است. نویسندگان این کتاب بیژن بابایی، حسین عابدی و لاله رحیم خانی تنها در دو بخش کوتاه اما موثر پایانی این کتاب به موضوع ازدواج زودهنگام پرداخته اند که کمپین در نظر دارد در دو گزارش مجزا کلیه مطالب مندرج در انتهای کتاب مذکور را منتشر نماید. مطلبی که پیش روست بخش نخست خواهد بود:

ازدواج زودهنگام به عنوان مولفه ای مهم در بروز آسیب های اجتماعی- روانی

۷۲ درصد از زنانی که اقدام به ترک خانه (فرار از خانه) کرده و در اورژانس های اجتماعی بهزیستی استان تهران در سال ۸۱ و ۸۲ پذیرش شده بودند بین ۱۱ تا ۱۷ سال داشتند و اجبار به ازدواج توسط خانواده ها را یکی از مهم ترین علت های فرارشان عنوان کرده بودند.

به نظر می رسد یک راه برون رفت از این شرایط ناگوار که زمینه بهره کشی از زنان را میسر ساخته، قوانین کشور درباره ازدواج دختران است. بالابردن آگاهی خانواده ها از طریق نهادها و سازمان ها همچنین رسانه های ارتباط جمعی نیز می تواند به کاهش این معضل آسیب زا کمک کند. قانونی کردن مشاوره قبل از ازدواج می تواند به مداخلات روانشناسان بالینی جهت پیشگیری از ازدواج های اجباری کودکان و ارائه آگاهی های لازم به خانواده ها در خصوص پیامدهای آسیب زای ازدواج دختران بینجامد. بی توجهی به این مهم علاوه بر آسیب های طرح شده به اقزایش جمعیت و گسترش فقر و آسیب های فردی و اجتماعی منتهی می شود. حضور هزاران کودک خیابانی که عمدتا محصول نامبارک ازدواج زودهنگام و اجباری دختران ایرانی با افاغنه است، نمونه ای از فقر فرهنگی و اقتصادی حاکم بر خانواده هاست.

وجود رسوم غلط میان مردم رشتخوار از دلایل شیوع ازدواج های زودرس است. در حالی که برخی از دختران هنوز به بلوغ نرسیده، تن به ازدواج می دهند. بسیاری از این نوع ازدواج ها در سالهای بعد منجر به طلاق می شود و تبعات بعدی آن هم برای منطقه و هم کل جامعه بسیار مخرب است. صدور روزانه ۲ تا ۳ گواهی رشد در دادگستری برای دختران ۱۱ تا ۱۴ ساله در رشتخوار نمونه واضحی از آسیب اجتماعی است. او با بیان اینکه معیشت مردم مناطق محروم از جمله محرومیت مادی و فرهنگی از جمله مهم ترین دلایل بروز کننده این پدیده است.

رواج اعتیاد در شهرستان هایی که در مسیر ترانزیت مواد مخدر است از جمله دلایل اصلی افزایش طلاق می باشد. بافت روستایی رو به شهری درصد بالایی از این گواهی ها را شامل می شود. برای روستاییان، بویژه در مناطق محروم در حالیست که دادگستری توان این را ندارد که بررسی کند و ببیند سرانجام این دختران چه خواهد شد ویا با چه شرایطی و به عقد چه کسانی در می آیند. در شرایط فعلی هم سالانه ۱۰۵ حکم طلاق در دادگستری این شهرستان (رشتخوار) صادر می شود، در حالی که کسی نمی پرسد چه بر سر این خانواده های از هم پاشیده آمده است.

ریئس دادگستری شهرستان چناران ضمن هشدار به مسئولان در این خصوص می گوید:

“این روزها ازدواج زودرس و زودهنگام دختران شایع شده که این امر ضایعات خاص خود را دارد، عموم این ازدواج ها در دختران ۱۱ تا ۱۳ ساله اتفاق می افتد که به عقد پسران بالای ۲۰ سال در می آیند و به دلیل شکل گیری زندگی با اطلاعات کم و شیوه ای غلط به طلاق می انجامد. شیوع مصرف مواد مخدر و اعتیاد به ویژه در مناطق روستایی و حاشیه شهرها و افزایش پدرانی که به دلیل اعتیاد توان تأمین هزینه های خانواده را ندارند باعث بروز چنین پدیده ای شده است…”.

افرادی که در سنین پایین ازدواج می کنند پس از مدتی که در جمع همسالان خود قرار می گیرند دچار ناامیدی می شوند و احساس می کنند با ازدواج، موقعیت های زندگی مجردی را از دست داده اند. جامعه شناسان معتقدند که ازدواج تحت شرایط خاص خانوادگی، موقعیت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی رخ می دهد و نمیتوان سن خاصی را به آن پیشنهاد داد ولی اصل مهی که در ازدواج باید مد نظر قرار گیرد این است که افراد باید از نظر عاطفی، عقلی و جسمی شرایط ازدواج را داشته باشند. شاخص های تعیین سن ازدواج متعددند ولی مهمترین آنها شامل اعتقادات مذهبی، طبقه، گروه اجتماعی و ویژگی های زیستی افراد است ولی فقر از عوامل اصلی ازدواج در سن پایین است. در بسیاری از مواقع به دلیل وجود فقر در خانواده، والدین مراقبت از دختران در خانه را هزینه و بار اضافی بر هزینه های خانوار محسوب می کنند. علاوه بر فقر، نبود فرهنگ و اطلاع صحیح از شیوه زندگی، گاهی والدین را به سوی تصمیم گیری های نادرست سوق می دهد تا جایی که برخی از خانواده ها به دلیل این که شاید نتوانند از دختر خود به خوبی مراقبت کنند به ازدواج زودهنگام او تن می دهند تا دخترانشان از آسیب های اجتماعی که در کمین دختران نوجوان و جوان است در امان بمانند.

ازدواج زودهنگام با دختر نابالغی که آمادگی جسمی کافی ندارد پیامدهای فیزیکی و بدنی زیادی از نظر سلامتی دارد. براساس مطالعات انجام شده ازدواج زودهنگام و بارداری زودرس در بین دختران ۱۰ تا ۱۴ سال، ۵ برابر بیش از زنان در سن ۲۰ تا ۲۴ سال تلفات جانی برای مادر و جنین به همراه دارد. بارداری در سنین پایین منچر به افزایش برخی از عوارض پزشکی به خصوص فشار خون بالا در بارداری و کم خونی مادر می شود. زنان این گروه سنی خود در حال رشد و تکامل هستند. بنابراین نیاز آن ها به کالری در مقایسه با زنان مسن تر بیشتر است. ازدواج در سنین کم منجر به زایمان زودرس، تولد نوزاد با محدودیت رشد و افزایش مرگ و میر نوزادان می شود. حاملگی های ناخواسته و سقط جنین ۴۲ درصد بیشتر از ازدواج های به هنگام است.